31 mrt 2019

Lezing: Laudatio Prijs voor de Vrijheid 2019

0 Comment

Op zaterdagavond 30 maart 2019 reikte Libera! in de Priorij van Corsendonk in Oud-Turnhout haar jaarlijkse Prijs voor de Vrijheid uit. Laureaat van 2019 was professor Marc De Vos, decaan van de Maquarie University in Sydney en oprichter van het Itinera Institute. Peter De Keyzer, hoofdeconoom van Growth Inc, en in 2014 zelf de recipiënt van deze prijs, hield deze laudatio.

Dames en heren,
Geachte genodigden,
Geachte professor De Vos,
Beste Marc,

Ik ben bijzonder blij dit laudatio te mogen brengen voor wat mij betreft een absolute topper in België en Vlaanderen op gebied van ideeën en opinievorming over zowat elk onderwerp. Er is nauwelijks een sociaal-economisch onderwerp waarover ik professor De Vos de afgelopen jaren nog niet heb gehoord. Of het nu ging over ongelijkheid, belastingen, de efficiëntie van de overheid, politiek, klimaat of fiscaliteit. Altijd konden we rekenen op Marc De Vos voor heldere standpunten, becijferde voorstellen en best practices. Vooral konden we rekenen op Marc De Vos als het erop aankwam om de vrijheid te verdedigen tegen al wie haar niet gunstig gezind is.

Ik ken Marc De Vos vooral van Itinera – een belangrijk levenswerk van de laureaat van vanavond. Vanaf het ontstaan van Itinera ben ik dan ook altijd een bijzonder grote fan geweest. Zeker in België waar het politieke en maatschappelijke debat altijd werd gedomineerd door de powers that be. Planbureau, Nationale Bank, vakbonden, ziekenfondsen en een hele zwik aan middenveldgroeperingen. Het zijn altijd dezelfde debatten, altijd dezelfde standpunten en altijd dezelfde groepen het beleid mee vormgeven. Voor heel veel debatten is die uitkomst overigens dezelfde. Die uitkomst heet het status quo.. Het zijn steeds dezelfde partijen, groeperingen en belangenorganisaties die bedisselen waar het met dit land naartoe moet. Terwijl in andere landen hervormingen gebeuren op gebied van pensioenen, belastingen, migratie, arbeidsmarkt of overheidsbeleid, blijft België ter plaatse trappelen. Het is daar dat de grote verdienste van Marc De Vos ligt. Op zichzelf en samen met Itinera is hij blijven hameren op een efficiëntere overheid, een beter bestuurd land.

Letterlijk staat in de mission statement van Itinera haar 3 pijlers:
-Welvaartcreatie: groei, ondernemerschap, ondernemingen
-Goed Bestuur: overhead, fiscaliteit en budget
-Democratische inclusie: onderwijs, werk, bescherming, integratie van migranten

Met andere woorden: Marc De Vos en Itinera hebben het over de echt belangrijke debatten die moeten gevoerd worden om dit land welvarender, beter bestuurd en inclusiever te maken. De weerstand tegen verandering is dan ook bijzonder groot. Of het nu gaat over onderwijs, pensioenleeftijd, overheidsuitgaven, arbeidsmarkt, fiscaliteit of ondernemerschap. Het status quo valt het makkelijkst te verdedigen. Marc De Vos is allesbehalve een one trick pony – in zijn eentje beheerst hij meer onderwerpen, thema’s en problematieken dan heel veel single-issue-opiniemakers gecombineerd. Alleen al wat dat betreft staat professor De Vos in Vlaanderen op eenzame hoogte.

Ik heb me ooit de woede van een aantal sociale partners op de hals gehaald door de Groep van 10 te beschrijven als “De Ridders van het Status Quo”. Zo beeld ik me dat dan ook vaak in. De traditionele sociale partners, groep van 10, vakbonden en VBO’s van deze wereld zitten samen in hun vervallen burcht bovenop een steile heuvel. Die burcht staat bekend als Chateau Status Quo. Iedereen beseft dat de fundering van de burcht te zwak zijn, dat ze niet meer in staat om te zorgen voor welvaart, dat de koning te veel geld opsoupeert en dat de burgers al lang niet meer tevreden zijn. Waarom slagen ze er dan in om Chateau Status Quo zo goed te verdedigen? Omdat het bovenop een heuvel ligt. Het is bijzonder moeilijk om de burcht in te nemen. Het kasteel en de koning leveren al lang niet meer wat ze zouden moeten doen. Andere kastelen in de buurt: Nederland, Duitsland, Zweden, doen het veel beter.. Maar de ridders in de Chateau Status Quo zouden verliezen bij verandering. Over niets zijn ze het nog ten gronde eens. Behalve dat het status quo te verkiezen valt.

Toch is er een moedige ridder met een aantal getrouwen: Marc De Vos en zijn gezellen van Itinera. Al meer dan 13 jaar lanceren ze onvermoeibaar de ene na de andere aanval op het status quo. Niet met slogans of bruut geweld. Maar wel op de juiste manier. Onderbouwd met feiten. Onderzocht door academici en professoren. Steeds getoetst bij alle maatschappelijke actoren. Zonder focus op 1 enkel aspect, wel met een brede blik op de hele maatschappij. Nooit op zoek naar snelle aandacht, wel naar duurzame invloed. Telkens opnieuw komen ze met feiten, onderbouwde studies, concrete verbeteringen

Ik moet zeggen dat ik altijd bijzonder onder de indruk ben geweest van het doorzettingsvermogen van Marc De Vos in de strijd voor een beter werkend land. Ik denk dat ik spreek voor velen wanneer ik zeg dat ik altijd bijzonder onder de indruk ben geweest van zijn toewijding, doorzettingsvermogen, helder betoog, onderbouwde feiten en klare taal. Ook de bijzonder combinatie van rust en tegelijk ongeduld valt me altijd bijzonder op. Ik weet hoe inspannend het is om mensen op verschillende manieren te overtuigen dat het beter kan. Of het nu gaat over opiniestukken, presentaties, tafelredes, gastcolleges, lessenreeksen, tv-interviews, verkiezingsdebatten of publicaties. Er kruipt altijd bijzonder veel tijd en energie in. Je moet het maar willen doen. Volgens mij kan je het ook alleen maar doen als je beschikt over het Heilig Vuur. Als je er echt rotsvast van overtuigd bent dat de zaken anders kunnen, dat ze anders moeten, dat er een draagvlak kan worden gecreëerd voor beter beleid en meer individuele vrijheid.

Zal dit land ooit hervormd raken? Onmogelijk om dat vandaag te zeggen. De beste kans hierop hebben we namelijk laten schieten. We hebben de afgelopen vijf jaar een centrum-rechtse regering gehad. De beste conjunctuur van het afgelopen decennium. De laagste rentes in de menselijke geschiedenis. En zelfs dan lukt het niet om de grote maatschappelijke veranderingen door te voeren. Zelfs dan lukt het niet om de begroting in evenwicht te krijgen. Zelfs dan blijft het overheidsbeslag groter dan 50%. Zelfs dan blijft de overheidsschuld groter dan de som van alle welvaart die we op een jaar tijd creëren. Zelfs dan voeren we niet uit wat Marc De Vos en Itinera al jaren voorschrijven.

Uitgerekend op dat moment raken zowel Wetstraat als een deel van het bedrijfsleven in de ban van de nieuwe klimaatreligie. Vergeet overheidsschuld, vergeet overheidstekorten, vergeet zuinige overheid en vergeet vooral individuele vrijheid. De profeten van het klimaat zullen ons uitleggen hoe we moeten leven. Wie niet helemaal meegaat in dit verhaal of wie vraagtekens plaatst bij dit nieuwe evangelie moet branden in het vagevuur van de klimaatontkenners. “Het draagvlak”, “het volk”, “het ambitieuze klimaatplan” zijn de geloofsartikels van deze nieuwe religie. Het is dan ook duidelijk dat er een bepaalde groep met heel veel enthousiasme op de klimaatkar is gesprongen.

Geholpen door apocalyptische visioenen van een imploderende planeet sturen ze aan op een totale omwenteling van het systeem. Volgens hen zijn de vrije markt en het kapitalisme de hoofdoorzaak van het klimaatprobleem.

Vandaag hangen antikapitalisten hun afkeer voor de vrije markt op aan het klimaat. Gisteren gebruikten ze daarvoor de analyses van de econoom Thomas Piketty, eergisteren de financiële crisis en nog eerder de globalisering. Voor sommigen zullen we veel gelukkiger zijn als we het kapitalisme, de vrije markt en zelfs de vrijheid in het algemeen afzweren.

Het is opmerkelijk hoe de criticasters van de vrije markt het ook niet echt begrepen hebben op individuele vrijheid. Als oplossing voor het klimaatprobleem wordt voortdurend gepredikt dat ‘de mensen moeten’, ‘de mensen mogen niet langer’ of ‘de mensen moeten beseffen dat’.

Blijkbaar is er een speciale mensensoort die beter weet dan gewone mensen wat goed voor hen is. Dé mens wordt vandaag schijnbaar uitgebuit en misleid. Gelukkig is er een Alwetende Mensensoort die wél weet hoe al de rest moet eten, rijden, wonen, bouwen, reizen, verwarmen en verbouwen. Alle mensen zijn gelijk, maar sommigen zijn gelijker dan anderen.

Vanuit een ivoren toren gelanceerde revolutionaire visioenen over een complete systeemverandering zijn bijzonder romantisch en opwindend, maar volstrekt onhaalbaar. Een draagvlak voor klimaatbeleid bij de bevolking opbouwen is weinig glamoureus, gebeurt met vallen en opstaan en is hard labeur. De echte helden zijn dan ook al die stille werkers – politici, ondernemers en burgers – die stapje voor stapje helpen de moeilijke inspanningen te leveren. Revoluties zijn utopisch, worden altijd geleid door radicale minderheden en eindigen zelden goed. Klimaatmaatregelen zullen worden genomen met de instemming van de kiezer of ze zullen niet worden genomen.

Het verschil met de aanpak van Marc De Vos kan nauwelijks groter zijn.

Marc De Vos heeft steeds opnieuw gezorgd voor nieuwe ideeën, concrete voorstellen, becijferde simulaties en een frisse aanpak. Marc heeft ervoor gezorgd dat we weten hoeveel beter dit land het zou kunnen doen. Niet omdat hij hard roept. Wel omdat hij zijn genuanceerde en heldere boodschap elke keer opnieuw gaat uitdragen.

Niet omdat hij elke week gaat betogen. Wel omdat hij elke week opnieuw een onderbouwde visie brengte in kranten of columns of tv-studio’s.

Niet omdat hij de Wetstraat gaat bezetten met spandoeken. Wel omdat hij de dialoog aangaat met de politici in de Wetstraat, middenveld en media.

Niet omdat hij bijna roept om een omverwerping van het systeem. Wel omdat hij weet dat democratie, draagvlak en geleidelijke veranderingen onontbeerlijk zijn.

Zeker in deze tijden van totalitaire ideologieën hebben we mensen als Marc De Vos meer dan ooit nodig. De onderbouwde analyses. Het ontmaskeren van ideeën die ingaan tegen individuele vrijheid. Het komen met concrete, becijferde en haalbare oplossingen. Het aanstekelijke en onuitputtelijke enthousiasme. De grenzeloze en onvermoeibare ambitie voor dit land. Niet op zoek naar snelle slogans en vergankelijke aandacht. Wel naar meer individuele vrijheid en meer ambitie.

Daarom doet het me ook bijzonder veel plezier dat de Prijs voor de Vrijheid dit jaar wordt toegekend aan Professor Marc De Vos. Ik zou heel graag hebben dat we veel meer mensen hadden als Marc De Vos. Gepassioneerd. Goed geïnformeerd. Vol ambitie. Geduldig. Volhardend.

Zal dit land ooit veranderen? Wat zal dan de rol zijn van Itinera en Marc De Vos. Dit land is gestold en zal niet zomaar veranderen. Ik ben er wel van overtuigd dat we zonder Marc De Vos nog veel verder achteruit zouden zijn. Hij heeft het publieke debat op een substantieel hoger niveau getild. De krachten die het status quo willen behouden zijn te talrijk en de kost van onze lethargie is onvoldoende duidelijk. Dat we gaan veranderen, is vroeg of laat onvermijdelijk. We zullen veranderen omdat externe omstandigheden ons zullen dwingen. Dat is ook in het verleden de enige manier geweest waarop België veranderde.

Wanneer zal dat gebeuren? Onmogelijk te zeggen. Waarom zal dat gebeuren? Moeilijk te zeggen. Wanneer het dan toch zover is. Waaruit bestaat dan de blauwdruk voor het nieuwe België of het nieuwe Vlaanderen? Daarover bestaat geen enkele twijfel. Dat zullen de ideeën, plannen en voorstellen zijn van Marc De Vos.

Ik dank u wel.

[top]