Moedig mensen aan meer te ondernemen en laat ze toe tot 500 euro per maand belastingvrij bij te verdienen. Dat klinkt wie begaan is met ondernemerschap en groei als muziek in de oren. Op het eerste gezicht dan toch. Want niet alleen belastingen bepalen of mensen al dan niet ondernemen.

(Artikel door Peter De Keyzer, hoofdeconoom van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014, zoals gepubliceerd in De Tijd van 12 mei 2017.)

Neem nu het verhaal van een kennis van mij, laten we haar Liesbet noemen. Liesbet maakt bijzonder lekkere icetea – artisanaal en kleinschalig – en brengt die in haar vriendenkring aan de man. Ondernemerschap, eigen initiatief, zelfredzaamheid en een dynamische economie. Fantastisch allemaal.

Tot Liesbet via Facebook een berichtje kreeg van iemand die zich voorstelde als belastingcontroleur. Laat ons hem Karel noemen. Karel vroeg Liesbet heel direct of ze wel besefte dat ze de wet overtrad. Liesbet was zich van geen kwaad bewust en vroeg om meer uitleg.

Accijnsproduct

Karel verduidelijkte dat icetea een accijnsproduct is. De wetten die ze overtrad waren achtereenvolgens ‘…de productie van limonade zonder vergunning accijnsinrichting alcoholvrije dranken en zonder betaling van accijnzen en verpakkingsheffing op limonade…’.

Liesbet wil geen problemen met de fiscus en vroeg wat ze moest doen om zich in regel te stellen. Het antwoord van Karel was even eenvoudig als ontluisterend. ‘Je moet een accijnsvergunning aanvragen. Daarvoor moet je wel eerst een audit laten uitvoeren. Heel omslachtig allemaal. Als ik jou was, zou ik gewoon stoppen.’

De eerste reactie op dit voorbeeld is er een van verontwaardiging over het gedrag van de inspecteur. Een ervaren belastinginspecteur die een jonge ondernemer intimideert en haar zelfs aanraadt om haar activiteit op te doeken. De fiscale inspecteur als de administratieve Roundup voor ondernemerschap en zelfredzaamheid.

Toch wil ik even een lans breken voor de inspecteur. De regels zijn niet zijn verantwoordelijkheid. Hij wordt betaald om die te doen naleven. Meer nog: als burger heb je recht op een controleur die de regels toepast. Er zijn landen waar het anders is. Waar je in ruil voor steekpenningen of wat smeergeld inspecteurs, controleurs, agenten of zelfs rechters een oogje kan laten dichtknijpen. Waar de wetgeving en de regels buigzaam zijn. Daar is helemaal niks geweldig aan. Het heet corruptie en rechtsonzekerheid en opent de deur naar volkomen willekeur.

Belachelijk

Het probleem in ons voorbeeld zijn de strenge en vaak belachelijke regels. Wie kan van een start-up of klein initiatief verwachten dat ze aan alle regels voldoen die voorzien zijn voor mature bedrijven? Neem nu hobbykoks die op kleine schaal maaltijden aanbieden via onlineplatformen als bijvoorbeeld FLAVR. Fantastisch dat ze nu in de deeleconomie 5.100 euro per jaar mogen verdienen of dat ze binnenkort misschien zelfs 500 euro per maand belastingvrij mogen verdienen. Daar ligt niet het probleem. Het zijn de ridicuul strenge regels die het ondernemen onmogelijk maken.

Voorbeelden? Hobbykoks – hoe klein ook – moeten kranen hebben die handenvrij bediend kunnen worden. Ook moet in het toilet een instructie ophangen over hoe handen gewassen moeten worden. Er moeten minstens twee deuren zijn tussen toilet en keuken. Lampen boven het aanrecht moeten verplicht voorzien zijn van afdekplaatjes zodat gesprongen lampen niet in het eten kunnen belanden. Dat led-lampen niet kunnen springen, is voor de inspectie geen argument – ‘lampen zijn lampen, mijnheer’. Als je maaltijden wil bereiden, heb je geen specifiek diploma nodig. Tenzij je aardappelen wil bereiden, dan heb je een officieel chefdiploma nodig. Behalve als je een frituur of een fastfoodrestaurant uitbaat, dan heb je dat diploma weer niet nodig.

Laffercurve

Voor belastingen bestaat er zoiets als een Laffercurve. Als je het gemiddelde belastingtarief opdrijft, zullen de ontvangsten oplopen. Tot mensen de belasting te hoog vinden en beginnen te ontduiken. Vanaf dan kan je de belastingvoet opdrijven zoveel je wil, de ontvangsten blijven dalen.

Hetzelfde geldt voor regeltjes, voorschriften en administratie. Vanaf een bepaald moment zijn er zoveel regels dat mensen ze gewoon niet meer naleven. Wie een kleine start-up dezelfde regels oplegt als een grote restaurantketen kan er vanop aan dat de regels niet zullen worden nageleefd.

Als alles een prioriteit wordt, is niks nog een prioriteit. Lagere belastingen voor de deeleconomie, starters of kleine initiatieven zijn zeker welkom. Maar zonder soepelere regels zullen ze op een koude steen vallen.

En voor wie zich afvraagt hoe het verder gaat met Liesbet? Ze voelde zich geïntimideerd, had er genoeg van en verkoopt sinds kort geen icetea meer aan vrienden.