Op woensdag 26 april 2017 bliezen Libera! en LVSV verzamelen in het MCI-gebouw in Leuven voor een intiem debat over traditionele en nieuwe media, de uitdagingen van de sociale media, “fake news” en objectiviteit, en het tanende vertrouwen van de burgers in de mainstream-pers.

Jonas Naeyaert, de hoofdredacteur van de rechtse nieuwssite SCEPTR, en Pieter Knaepen, de secretaris-generaal van de Raad voor de Journalistiek, kruisten met elkaar de degens. Het panel werd in goede banen geleid door Gilles Verstraeten, fellow van Libera! en oud-voorzitter van het Liberaal Vlaams Studentenverbond.

Beide panelleden kenden elkaar en hielden het debat beschaafd en op de vlakte. Veel meningsverschillen tussen beide kwamen niet aan bod, men bleef eerder op de vlakte. De avond had dan ook een meer informatief gehalte. Wie echter gekomen was voor een scherp-op-de-snede tegenspraak kwam van een kale reis uit.

Naeyaert legde uit dat studies aantonen dat een grote meerderheid van journalisten op linkse partijen stemt en een achtergrond heeft in zachtere, sociaal-culturele opleidingen. Rechtsdenkende jongeren ambiëren vaker een carrière in de private sector. Linkse ideeën leven meer in studies taal-en-letteren en politiek-sociale wetenschappen dan in rechten of burgerlijk ingenieur. Ook komen journalisten vaak met elkaar in contact en ontstaat een stolp-mentaliteit, een echokamer.

Knaepen kon dit niet ontkennen of bevestigen (“hij had het zo nog nooit bekeken”) en voegde toe dat journalisten grosso modo allemaal uit de blanke middenklasse komen en dat hun eigen achtergrond zeker, bewust of onbewust, hun kijk op feiten kan verdraaien. De Raad voor de Journalistiek is zelfregulerend en fungeert als klankbord en ombudsman voor deontologische klachten tegen media. Het aantal klachten is eerder beperkt. De RvdJ houdt zich niet bezig met de redactionele lijn of opiniebijdragen (“hun leden dekken het hele spectrum af”), maar enkel met algemeen aanvaarde journalistieke regels (uit hun Code) zoals bronvermelding, waarheidsgetrouwheid, respect voor privacy, e.d.

Beide sprekers waarschuwden voor de gevaren van Facebook en Google die nu content willen gaan monitoren, en voor de gebruikte commerciële algoritmes waarbij enkel de eigen invalshoek verder gepromoot wordt, waardoor de polarisering in de samenleving verder kan toenemen. Deze selectie door computers heeft niet enkel een impact op politieke informatie maar tast ook de algemene kennis van de mensen aan. Mensen die een krant kopen voor de sport doorbladeren ook automatisch de andere pagina’s. Online via deze algoritmes krijgen zij enkel maar artikels en informatie over sport.

Pieter Knaepen steunt de opkomst van nieuwe media die snel op de bal spelen, maar is bang voor de toekomst van de traditionele media, waar de budgetten (oud verdienmodel werkt niet meer) onder druk staan en er dus alsmaar minder ruimte is voor onderzoeksjournalistiek. Reclame is belangrijk maar bvb. “advertorials” bedreigen de geloofwaardigheid.

Jonas Naeyaert brak ook een lans om meer te focussen op de openbare media, die met belastinggeld gefinancierd wordt. Dat private media “een kleur” (en in het buitenland nog veel meer dan in Vlaanderen) hebben, is op zich aanvaardbaar. Maar politiek-ideologische neutraliteit of evenwicht is cruciaal voor instellingen zoals de VRT.